Streszczenie PL i ENG
Niniejsza monografia składa się z pięciu rozdziałów. Rozdział otwierający nakreśla ramy
teoretyczne stanowiące podstawę omawianego tematu. Rozpoczyna się on analizą
konceptualną spektrum autyzmu, a następnie przeglądem istotnego dyskursu akademickiego
dotyczącego samowiedzy osób autystycznych. W ostatnim podrozdziale szczególny nacisk
położono na identyfikację odpowiedniego aparatu pojęciowego i doprecyzowanie zakresu
definicyjnego samowiedzy w tym kontekście. Uznano, że teoria samowiedzy Józefa
Kozieleckiego i podejście poznawcze stanowią perspektywę teoretyczną, natomiast teoria
socjalizacji Klausa Hurrelmanna pełni rolę metateorii.
Rozdział drugi przedstawia metodologiczne podstawy badania, szczegółowo opisując projekt
badawczy, narzędzia i procedury zastosowane w badaniu empirycznym. Badanie
przeprowadzono w paradygmacie interpretacyjnym, wykorzystując fenomenografię i metodę
dialogową.
Rozdział trzeci poświęcony jest prezentacji i interpretacji wyników badań. Wyniki badania
wskazują, że samowiedza jest kluczowym elementem w rozwoju osób w spektrum autyzmu.
Jawi się ona jako złożona, wielowymiarowa i dynamiczna konstrukcja, obejmująca różne
elementy, takie jak obszar osobowościowy, intelektualny, społeczny i fizyczny. Dla
uczestników badania samowiedza stanowi kluczowy czynnik rozwoju osobistego i znacząco
kształtuje ich tożsamość oraz zaangażowanie psychospołeczne. Ponadto analiza ujawnia, że
samowiedza pełni szereg funkcji w życiu osób rozwijających się w spektrum autyzmu:
informacyjną, diagnostyczną, kompensacyjną, tożsamościową i destabilizującą.
Książka uzupełniona jest syntezą wyników badań wraz z rekomendacjami dla praktyków.
Praktyczne rekomendacje skierowane są do pedagogów, terapeutów i osób autystycznych.
Niniejsze wytyczne mają na celu wspieranie rozwoju samowiedzy, przyczynianie się do
poprawy ogólnej jakości życia i wspieranie autonomii osób w spektrum autyzmu.
ENG
This monograph comprises five chapters. The first chapter delineates the theoretical
framework underpinning the subject matter. It opens with a conceptual analysis of the autism
spectrum, followed by an overview of relevant academic discourse
concerning the self-knowledge of adults on the spectrum. In the last subsection, particular
emphasis is placed on identifying an appropriate conceptual apparatus and clarifying the
definitional scope of self-knowledge within this context. It is recognized that Józef
Kozielecki’s theory of self-knowledge and the cognitive approach constitute the theoretical
perspective, while Klaus Hurrelmann’s theory of socialization serves as a metatheory.
Chapter Two presents the methodological foundations of the study, detailing the research
design, tools, and procedures employed in the empirical investigation. The study was
conducted within an interpretative paradigm and used both phenomenography and a dialogical
method.
The third chapter is devoted to presenting and interpreting the research findings.The results of
the study indicate that self-knowledge constitutes a pivotal element of self-concept among
individuals on the autism spectrum. It emerges as a complex, multidimensional, and dynamic
construct, encompassing various domains such as physical, personal, intellectual, and social
self-knowledge. For the participants, self-knowledge functions as a crucial factor in personal
development and significantly shapes their identity and psychosocial engagement. Moreover,
the analysis reveals that self-knowledge performs a range of functions in the lives of
individuals with autism: informative, diagnostic, compensatory, identity, and destabilizing.
The monograph also includes a synthesis of research results and practical recommendations
directed at educators, therapists, and individuals on the autism spectrum. These guidelines aim
to support the development of self-knowledge, contribute to the enhancement of overall
quality of life, and foster the autonomy of
people with spectrum autism.
 
Mirosława Kanar – doktor nauk społecznych w dziedzinie pedagogiki, adiunkt oraz
prodziekan ds. studenckich i kształcenia na Wydziale Pedagogiczno-Artystycznym w
Kaliszu, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autorka licznych
publikacji poświęconych samowiedzy osób w spektrum autyzmu. Od wielu lat
aktywnie zaangażowana w rozwój wiedzy i praktyki w zakresie diagnozy, wsparcia
oraz psychoedukacji osób w spektrum autyzmu i z różnorodnymi wyzwaniami
rozwojowymi.